Op donderdag 28/03/2024 vond de NL – ATSA Webinar “Seks en autisme: verdiepende inzichten in complexe relaties” plaats. Het UFC hielp een handje bij de organisatie van de webinar, ook werd de webinar voorgezeten door voormaling NL-ATSA voorzitter en UFC collega, Minne De Boeck. Gedurende deze dag hebben talrijke ervaren sprekers het onderwerp ‘seks en autisme’ elk vanuit hun eigen perspectief besproken. Tijdens het openingswoord werd het programma van de dag toegelicht en werd een korte introductie gegeven over het onderwerp.
De eerste lezing van de dag werd gegeven door de internationale sprekers Dr. Wenn Lawson en Maree Crabbe (Australië). Dr. Wenn Lawson is autisme-expert en Maree Crabee is pornografie-educatie-expert en filmmaker. De presentatie werd door middel van een vooraf opgenomen video voorgesteld. Gedurende de presentatie ‘Porn is not the norm: Young people, autism and the impact on porn’ werd de focus gelegd op de rol van pornografie op mensen met autisme. Vooraleer de rol van pornografie en technologie werd uitgelegd, is de betekenis van de term ‘autisme’ kort aangehaald. Vermits er verschillende termen gebruikt worden om autisme te beschrijven, is het steeds noodzakelijk om na te gaan welke term door mensen met autisme geprefereerd wordt. Vandaag de dag is pornografie makkelijker beschikbaar dat ooit tevoren, ook wordt deze vaak op een agressieve wijze online gebracht. Aangezien pornografie door veel mensen genormaliseerd wordt, is pornografie voor velen een seksuele voorlichter. Dit heeft ernstige gevolgen voor het vermogen van jonge mensen om concepten als ‘de vrije toestemming’ en ‘wederzijds respect’ in te schatten en betekenis te geven. Niettegenstaande kan pornografie nog heel wat gevolgen hebben, waarbij de invloed van pornografie voor jongeren met autisme zelfs nog uitdagender kan zijn. Gedurende de presentatie werd de term ‘monotropisme’ sterk aangehaald. Dit is het belangrijkste kenmerk van autisme, dat ertoe kan leiden dat jongeren met autisme bijzonder kwetsbaar zijn voor de gevolgen van pornografie. Zo bestaat het risico dat onrealistische en ongezonde seksuele opvattingen en verwachtingen worden gevormd. Zo zijn thema’s als strangulatie, geweld, incest, etc. zaken die gangbaar zijn in de pornografiewereld. Ook al is dit geen vertaling van wat normale en veilige seksualiteit werkelijk inhoudt, dit kan voor jongeren met autisme heel verwarrend zijn. Bovendien kan dit twijfels opwekken over de seksuele identiteit, seksualiteitsbeleving en seksualiteit (binnen relaties). Dit onder andere omwille van uitdagingen zoals moeilijkheden bij het interpreteren van gelaatsuitdrukkingen en lichaamstaal, alsook de manieren waarop de sensorische systemen van mensen met autisme overweldigd kunnen worden. Het kan zelfs de kans vergroten dat jongeren met autisme slachtoffer, maar ook dader worden van een seksueel misdrijf, gezien de vertekende beeldvorming van wat normale seksualiteit inhoudt. Na de presentatie waren dr. Wenn Lawson en Maree Crabbe beschikbaar voor een live Q&A. Waar verschillende tips werden gegeven over hoe je kan omgaan met personen met autisme en de impact van porno, denk daarbij aan het aangaan van de dialoog, sekseducatie, gezonde alternatieven maar ook bepaalde restricties.
Als tweede spreker kwam Robert de Hoog uit Nederland aan bod. In zijn presentatie werd de nadruk gelegd op autisme en zintuigelijke informatieverwerking. Vermits Robert werkzaam is als prikkelcoach, startte hij zijn presentatie met het praten over prikkels. Zo werd benadrukt dat we als mensen via onze zintuigen zowel prikkels uit de omgeving, als prikkels uit ons eigen lichaam ontvangen. Hoewel we allemaal prikkels ontvangen, zijn er toch grote verschillen tussen mensen in wat ze aangenaam of onprettig vinden. Door middel van een interactieoefening probeerde Robert ons te informeren over deze ‘prikkelfilter’. Daarnaast werd er een onderscheid gemaakt tussen onder- en overprikkeling. Bij onderprikkeling wordt er nauwelijks gereageerd op een aanraking en kan er sprake zijn van obsessief gedrag. Bij overprikkeling daarentegen, kan men angst ervaren bij lichamelijke opwinding en kan dit als pijnlijk worden ervaren. Bijgevolg kunnen mensen bij overprikkeling aanrakingen moeilijk verdragen. Door middel van het model van Dunn werd het verschil tussen de ervaringen van mensen met prikkels verder uitgelegd, bijvoorbeeld bij mensen met een lage prikkeldrempel kan een actieve reactie het vermijden van deze prikkels zijn. Ook werd de vertaling gemaakt naar personen met autisme, die vaak geconfronteerd worden met een onder- of overprikkeling bij seksualiteitsbeleving.
Vervolgens was de derde spreker van de webinar, Manon Heyndrickx, forensisch psycholoog bij DIGA in PC Sint-Jan Baptist te Zelzate. Zij legde de focus op seksualiteit en het autistische brein, ze bracht dit in beeld door het vertonen van het filmpje ‘Mind My Mind’. Tijdens deze sessie werd de werking van het brein van personen met autisme en hoe deze de kijk op seksualiteit beïnvloedt, toegelicht. Zo werd onder andere de ‘Theory of mind’ aangekaart. Dit is de vaardigheid die het toelaat bewust te zijn van het eigen denken en dat van een ander. Bij personen die weinig of geen ‘Theory of mind’ hebben, is er nauwelijks sprake van empathie en zullen ze vertraagd ontwikkelen. Verder werden de executieve functies en de centrale coherentie toegelicht. Door middel van executieve functies, wordt de meest adequate strategie gekozen, uitgevoerd en geëvalueerd om een probleem op te lossen. De centrale coherentie is de tendens om de samenhang tussen de waargenomen stimuli te zoeken en informatie te integreren. Deze modellen zijn bij mensen met autisme vaak te gedetailleerd, te specifiek, te weinig contextafhankelijk en/of te absoluut. Daarnaast is er bij seksuele contacten veelal sprake van ongeschreven (sociale) regels, is er veel non-verbale communicatie en is er een beperkte voorspelbaarheid. Dit maakt net het beleven ervan zo moeilijk voor mensen met autisme, mede het gevolg van een gebrek aan sociaal inzicht en vaardigheden, beperkte empathie en een gebrek aan remmingen en kennis. Ook preoccupaties, zintuigelijke voorkeuren en aanhoudend, repetitief gedrag, zijn mechanismen die een mogelijke verklaring kunnen zijn.
De vierde en laatste spreker van de webinar was professor Kieran McCartan uit het Verenigd Koninkrijk. Deze presentatie gaf de mogelijkheid om kennis te maken met het Prevent Through Support Project (2PS), een door Europese Commissie gefinancierd project dat secundaire preventieprogramma's in Europa in kaart wil brengen en begrijpen voor (potentiële) plegers van seksueel misbruik van minderjarigen. Tijdens de sessie wordt het project geïntroduceerd, wordt besproken hoe de professional in ons werkveld betrokken kan raken en werd er gedebatteerd over enkele uitdagingen en mogelijkheden voor secundaire preventie op dit moment.
De webinar ‘seks en autisme’ werd beëindigd met een eindwoord van criminologe, Minne De Boeck, die iedereen bedankte voor de dag en een inhoudelijke samenvatting voorzag.